طبقه بندي حيطههاي آموزشي
طبقه بندي حيطههاي آموزشي
معروفترين طبقه بندي حيطههاي آموزشي توسط بلوم ارائه شده است. اين طبقه بندي در ابتدا هنگامي كه بلوم رياست كميته روانشناسان تحصيلي را بر عهده داشت ...
معروفترين طبقه بندي حيطههاي آموزشي توسط بلوم ارائه شده است. اين طبقه بندي در ابتدا هنگامي كه بلوم رياست كميته روانشناسان تحصيلي را بر عهده داشت، كه هدف آن توسعه سيستمي از طبقه بنديهاي رفتار يادگيري براي كمك به طراحي و ارزيابي يادگيري تحصيلي بود، براي مفاهيم آكادميك ايجاد شد. اين طبقه بندي از آن زمان تا كنون به كمك بلوم و ديگر دانشمندان گسترش يافته است.
طبقه بندي بلوم بنيانهاي ساختار كلاسيك روشهاي يادگيري و سنجش «دانش؛ نگرش؛ مهارتها» را تأييد ميكند. طبقه بندي بلوم به همراه مدل سادهتر «كيرك پاتريك»، پر استفادهترين مدل در تحصيلات بطور خاص، و همين طور در دورههاي تربيتي صنعت و شركتها ميباشد. علت اين امر بسيار ساده ميباشد زيرا مدلي شفاف، ساده و موثر در توضيح دادن و استفاده كردن از موضوعات آموزشي، روشهاي تعليم و تربيت و همين طور ارزيابي نتايج آموزش ميباشد.
طبقه بندي بلوم داراي سه طبقه ميباشد كه عبارتند از:
1. حيطه شناختي: اين حيطه اولين بار توسط بلوم در سال 1956 و در كتاب "طبقه بندي موضوعات تحصيلي: رساله اول، حيطه شناختي" معرفي گرديد. اين حيطه به قابليت عقلايي يعني «تفكر و دانش» اشاره دارد. يادگيري در اين حيطه از 6 سطح تشكيل ميشود كه در جدول زير مشاهده مينماييد:
سطح
نام طبقه
شرح رفتاري
1
دانش (Knowledge)
يادآوري يا شناخت اطلاعات
2
ادراك (Comprehension)
فهميدن معاني، شرح مجدد دادهها به كمك واژههاي شخصي، تفسير و ...
3
كاربر د (Application)
استفاده يا استعمال دانش، تبديل كردن تئوريها به عمل، استفاده از دانش در واكنش به شرايط واقعي
4
تجزيه و تحليل (Analysis)
تفسير مولفهها، سازماندهي اصول، ساختار، روابط دروني و ....
5
تركيب (Synthesis) يا
ساختن/خلق كردن (Creat/Built)
ايجاد ساختارهاي جديد و منحصر به فرد، مدلها، رويكردها، ايدهها و ...
6
ارزيابي (Evaluation)
بررسي اثر بخشي كل مفهوم در ارتباط با ارزشها، نتايج، سودمندي، اعتبار، تفكرات انتقادي و ...
بر مبناي: بلوم و ديگران؛ "طبقه بندي موضوعات تحصيلي: رساله اول، حيطه شناختي"؛ 1956؛
2. حيطه عاطفي: دومين حيطه از طبقه بندي بلوم ميباشد كه وي در سال 1964 و در كتاب "طبقه بندي موضوعات تحصيلي: رساله دوم، حيطه عاطفي" معرفي كرد. اين حيطه به احساسات، عواطف و رفتار يعني «نگرش و حس» اشاره دارد و از 5 سطح تشكيل شده است كه در جدول زير مشاهده مينماييد:
سطح
نام طبقه
شرح رفتاري
1
دريافت (Receive)
آمادگي براي تجربه و شوق براي شنيدن
2
پاسخ (Respond)
واكنش و مشاركت بصورت فعالانه
3
ارزش (Value)
الصاق ارزشها و شرح ايدههاي شخصي
4
سازماندهي يا مفهوم سازي ارزشها (Organize or conceptualize values)
برطرف كردن تعارضات شخصي، توسعه سيستم ارزشي
5
دروني سازي يا تبديل كردن ارزشها به شخصيت (Internalize or characterize values)
اتخاذ سيستم باوري و فلسفي
بر مبناي: بلوم، ماسيا و كراس هول؛ "طبقه بندي موضوعات تحصيلي: رساله دوم، حيطه عاطفي"؛ 1964
3. حيطه روانيـ حركتي: اين حيطه با استفاده از نظرات بسياري شكل گرفت كه اين امر مسبب تفاوتهايي در جزئيات آن با طبقههاي بلوم ميباشد. اين حيطه به مهارتهاي جسمي و انجام عمل يادگرفته اشاره دارد و از پنج سطح تشكيل شده است:
سطح
نام طبقه
شرح رفتاري
1
تقليد (Imitation)
كپي كردن فعاليت ديگران، مشاهده و تكرار كردن
2
دستكاري (Manipulation)
انجام مجدد فعاليت با كمك راهنماييها و حافظه
3
دقت (Precision)
انجام مهارتها بطور قابل اطمينان و بدون كمك
4
هماهنگي حركتها (Articulation)
اتخاذ و يكپارچه سازي مهارتها براي رسيدن به يك هدف غير استاندارد
5
طبيعي سازي (Naturalization)
تسلط خودكار و غير هوشيارانه بر فعاليتها و مهارت هاي مربوط در سطح استراتژيك
بر مبناي: آر. اچ. ديو؛ "ايجاد و نوشتن موضوعات رفتاري"؛ 1970
طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه عاطفی
پس از طبقه بندی در حیطه شناختی به وسیله بلوم، کراتوول [ Krathwohl, D.R, et al (1964) ] و همکارانش در سال 1964 هدفهای آموزشی در حیطه عاطفی را به شرح زیر تقسیم بندی کردند:
1. دریافت
الف) جذب، حفظ و هدایت توجه نسبت به عامل و محرک؛
ب) آگاهی یا درک پدیده؛
ج) توجه خاص به شیء یا پدیده
2. پاسخ
الف) مطالعه موارد تعیین شده؛
ب) مطالعه بیش از حد تعیین شده؛
ج) مطالعه به خاطر لذت؛
د) ادامه و استمرار فعالیتها صرفاً برای کسب رضایت شخصی
3. ارج نهادن
الف) قبول یک ارزش؛
ب) احساس مسئولیت درقبال یک ارزش؛
ج) رفتار به نحوی که قبول ارزش در ورای آن قابل درک باشد.
4. سازماندهی ارزشها
الف) تلفیق ارزشهای مختلف از طریق درک و سازماندهی آنها؛
ب) حل و رفع تناقضات موجود بین ارزشهای مختلف؛
ج) ایجاد یک مجموعه ارزش واحد و منسجم.
5. وجدانی کردن ارزشها
الف) داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که تمام اعمال فرد را در بر گیرد؛
ب) داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که رفتار آتی فرد بر مبنای آن قابل پیش بینی باشد؛
ج) داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که به صورت مشخصه فرد در آید.
حیطه شناختی:
1- دانستن
1- اطلاعات منفرد
2- روشها و جریان عملها
3- مفاهیم و اصول و قوانین عام
2- فهمیدن
1- درک اصول و مفاهیم
2- تفسیر متون، نمودارها و تصاویر
3- تخمین نتایج آتی مخفی در اطلاعات
4- توجیه روشها و جریان عمل ها
3- کاربرد
1- کاربرد مفاهیم و قوانین در موقعیتهای جدید
2- کاربرد قوانین و نظریه ها در موقعیتهای عملی
3- تبدیل متون نوشتاری به فرمولهای ریاضی
4- تهیه جدولها و نمودارها
5- نمایش روش صحیح انجام دادن کار
4- تحلیل
1- پی بردن به مفروضات بیان نشده یک متن
2- پی بردن به تناقضات موجود در یک استدلال
3- تمیز حقایق از حد سیات
4- تخمین میزان ارتباط اطلاعات
5- تجزیه ساختار محتوایی یک کار (هنری، موسیقی، شعر)
5- ترکیب
1- نوشتن یک متن کاملا منسجم
2- ارائه یک سخنرانی سازمان یافته
3- نوشتن یک داستان کوتاه جدید
4- ارائه طرح یک تحقیق
5- ترکیب یادگیری های متفرق به منظور حل یک مساله یا مشکل
6- ارائه چهارچوب جدیدی برای تقسیم بندی اشیا، پدیده ها یا حوادث
6- ارزشیابی
1- قضاوت درباره ی استحکام منطقی متون
2- قضاوت در زمینه ی میزان ارتباط بین اطلاعات و نتیجه گیری
3- قضاوت درباره ی انجام دادن یک کار با استفاده از معیارهای درونی
4- قضاوت درباره ارزش یک کار با استفاده از معیارهای درونی
حیطه ی عاطفی
1- دریافت
1- جذب، حفط و هدایت توجه نسبت به عامل و محرک
2- آگاهی یا درک پدیده
3- توجه خاص به شیء یا پدیده
2- پاسخ
1- مطالعه موارد تعیین شده
2- مطالعه بیش از حد تعیین شده
3- مطالعه برای کسب لذت
4- ادامه و استمرار فعالیتها صرفا برای کسب رضایت شخصی
3- ارج نهادن
1- قبول یک ارزش
2- احساس مسئولیت در قبال یک ارزش
3- رفتار به نحوی که قبول ارزش در ورای آن قابل درک باشد.
4- سازماندهی ارزشها
1- تلفیق ارزشهای مختلف از طریق درک و سازماندهی آنها
2- حل و رفع تناقضات موجود بین ارزشهای مختلف
3- ایجاد یک مجموعه ارزشی واحد و منسجم
5- وجدانی کردن ارزشها
1- داشتن یک مجموعه ارزش به طوری که تمام اعمال فرد را در بر گیرد
2- داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که رفتار آتی فرد بر مبنای آن قابل پیش بینی باشد
3- داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که به صورت مشخصه فرد در آید
حیطه روانی- حرکتی
1- دریافت (آگاهی از اشیا و کیفیت آنها)
1- تحریک حسی
2- انتخاب علامت
3- تبدیل دریافت به عمل
2- آمادگی (آمادگی و تطبیق برای انجام دادن یک عمل خاص
الف- آمادگی ذهنی
ب- آمادگی بدنی
ج- آمادگی روانی
3- پاسخ هدایت شده (رفتاری که زیر نظر مربی انجام می شود)
1- تقطیر
2- تجربه و خطا
4- خودکار شدن عمل
رفتار یادگیری شده به صورت عادت در آید
5- رفتار مرکب (رفتار ماهرانه و با صرف حداقل وقت و انرژی انجام شود)
الف- رفع عدم اطمینان (رفتار بدون تزلزل)
ب- رفتار مرکب خودکار (حرکات با نرمی و کنترل کامل ماهیچه ها انجام می شود)
6- تطبیق و ابداع (تغییر رفتار با توجه به تغییر وضعیت)
منبع :http://mec.ut.ac.ir/mod/forum/discuss.php?d=7910
+ نوشته شده در ساعت توسط اسلامي
|