تدابيری براي سلامت اتاق فکر
تدابيری براي سلامت اتاق فکر
اتاق فکر يکي از واژههايي است که اين روزها بسيار آن را ميشنويم و در بسياري از سازمانها، اقدامات متعددي براي ايجاد آن انجام شده است. اما از آن جايي كه جذب شدن به يك موضوع، آن هم بدون شناخت کافي، موجب از دست دادن هوشياري خواهد شد، لازم است درباره خطراتي كه اتاق فكر را تهديد ميكند، آگاهي خود را بالا ببريم. وارد شدن به يك كار بدون توجه به آفتهاي آن، از مصاديق بارز بيفکري است. اتاق فكر هم بالاخره يك اتاق است و هر اتاقي در برابر نوعي زلزله، فرو ريختني است. زلزلههاي مخربي که باعث فروپاشي اتاقهاي فکر ميشوند عبارتند از:
1. از دست دادن استقلال و قدرت آزادانديشي (مثلاً به دليل وابستگي مالي)
اتاق فکر يکي از ابزارهاي آفرينندگي براي حل مسئله و توسعه خلاقيت در هر سازمان (نسبتاً بزرگي) است. مکاني است براي انديشيدن به يک مسئله يا موضوع؛ بدون حضور عواملي که مانع آزادانديشي و يا محدوديت ميشوند مانند ملاحضات سياسي يا اعمال قدرت مديران ارشد.
فلسفه شكلگيري اتاقهاي فکر ايجاب ميكند كه اين مراکز به دور از تنشهاي رسمي موجود در فرآيند قانوني سياستگذاري و روزمرگيهاي اجرايي، به تدوين و انعکاس پيشنهادهاي سازنده و خلاقانه خود بپردازند و با نوآوريهاي خود، فضاي سياستگذاري و تصميمگيري را از يکنواختي خارج کنند.
اتاق فكر جايي براي تصميمسازي است نه تصميمگيري؛ بنابراين بهتر است كه محصولات تفكري اين اتاق بيشتر از جنس كارشناسي باشد تا از سنخ سياسي كاري (سياست زدگي). البته لازم است كه از واقعبيني نيز غافل نشد. چون اگر نتايج تفكري كه به تأييد مديريت ارشد نرسند زياد شود، خود منجر به بي اعتباري اتاق خواهد شد.
2. عدم وجود افراد استراتژيست
شناسايي، توصيف و صورتبندي دقيق مسايل مورد نظر، ارزيابي مسايل جاري و مسايل در شرف ظهور و اراية ديدگاههاي تحليلگرايانه درباره سياستهايي که سياستگذاران به آن نياز فوري دارند، يکي از وظايف اصلي اتاقهاي فکر است. بنابراين اعضا بايد بتوانند به عنوان يک استراتژيست در بحثهاي مربوط به سياستگذاري و ارزيابي نقادانه سياستها و برنامهها، ايفاي نقش نمايند.
3. وارد شدن به حوزه کارهاي اجرايي
اتاقهاي فکر سياستساز هستند نه سياستگذار؛ بدين معني که اين اتاقها غالبا نهادهايي پيشنهاددهنده هستند و درگير مسايل تشريفاتي و حقوقي سياستگذاري نميشوند. همچنين اتاقهاي فکر در تعامل با دستگاههاي اجرايي، صرفاً تصميمساز هستند و نبايد درگير مسائل اجرايي و يا توجيه کارشناسانة تصميمهاي روزمرة دستگاهها شوند. گرفتار شدن در گير و دار مسايل جاري و اجرايي که به شکل روال مندي با شرکت در جلسات و پاسخگويي به مراسلات توام است، چندان فرصتي براي تفکر و انديشه باقي نميگذارد. بنابراين اعضاي اتاق فکر نبايد زمان خود را صرف چنين اموري نمايند، مگر آنکه ضرورت ايجاب نمايد.
براي پرهيز از ورود به حوزه کارهاي اجرايي، لازم است که اعضا به شکلي نتايج خود را ارائه دهند که براي مجري قابل فهم و اجرا باشد. چنانچه مجري توانايي لازم را نداشته باشد، برنامهها نيز بايد در سطح پايينتري ارائه شود. از طرف ديگر لازم است اعضاي کميتهها صبور باشند و تا زماني که مجريان نتايج کارشان را ارئه ندادهاند، از دخالت در امور آنها خودداري کنند و از طرف ديگر براي توانمندسازي آنها برنامههاي راهبردي داشته باشند.
4. عدم مهارت کافي در زمينه دانش تفکر
تفکر نيز يک دانش است و آشنايي با قوانين و روشهاي آن باعث بهتر فکر کردن ميشود. از جمله مهارتهايي که لازم است اعضاي اتاق فکر بدان مسلط باشند ميتوان به اين موارد اشاره کرد: مهارتهاي پرسشگري، تصميمگيري (فردي و گروهي)، روشيابي، برنامهريزي، دورانديشي، بررسي نتيجهاي، حداکثر کارايي، قضاوت (علمي-عملي)، بررسي انفعالي، بررسي فعال، راهاندازي و سازماندهي، خطرزدايي، فرضانديشي و همذاتي. اين مهارتها همچون ابزاري حياتي براي متفکر محسوب ميشوند و متفکري که ابزار لازم را نداشته باشد همچون يک ارتش بدون سلاح تنها براي سياهي لشکر مناسب بوده و حضوري موثر و راهبردي نخواهد داشت.
5. کافي نبودن افراد متخصص در رشتههاي گوناگون که نتيجه آن عدم کامل انديشي است
افزايش حجم اطلاعات، گسترش روابط بينالمللي و افزايش عوامل تاثيرگذار در امر تصميمسازي و استراتژيپردازي، ضرورت تفکر جمعي و جمعانديشي را محرز کرده است. بنابراين تعدد و تنوع ديدگاههاي لازم در تحليلها و ارائه طرحها براي رفع خلأ ناقصانديشي ضروري است. البته بايد توجه داشت که حضور غيرموثر افراد متخصص نيز منجر به افزايش زمان هماهنگي و رسيدن به توافقات در جلسات ميشود.
6. هماهنگ نبودن با شرايط سازمان و همسو نبودن با زمان
هماهنگي يکي از شرايط اصلي تحقق برنامهها و اهداف است و اتاق فکر يکي از مراکز ايجاد هماهنگي در سازمان است. بنابراين چنانچه اعضاي اتاق فکر از درک شرايط زماني و مکاني غافل شده و نتوانند با آن هماهنگ شوند، ديگر نبايد انتظار طرحهاي اثربخش را از آنان داشت.
گردآوري و تأليف: مهندس حميد رضا همتي
مدير عامل گروه پژوهشي مديريت حرفه اي
با همکاري آزاده رضائي
hemati.h@gmail.comThis e-mail address is being protected from spam bots, you need JavaScript enabled to view it
منابع:
1. کتاب «تئوري اتاق فکر» ، نوشته سيد يونس ادياني ، انتشارات نقش جهان
2. گروه سياست علم و تکنولوژي - شبکه تحليلگران تکنولوژي ايران
3. مقاله «درآمدي بر اتاق هاي فکر دفاعي»، نوشته دکتر علي حسين صالحي اصل و محمد رضا ميرزا اميني، فصلنامه راهبرد دفاعي
منبع مقاله : http://tafakoremoteali.net/site/magzn/content/view/66/40/
+ نوشته شده در ساعت توسط اسلامي
|